Dit kun je het beste doen bij een ongeluk

Het is een goede gedachte om hulp te bieden. Maar je wilt niet jezelf en anderen in gevaar brengen. Regelmatig gaat het fout en vallen door goedbedoelde hulp nóg meer slachtoffers. Belangrijk advies van deskundigen: ‘Maak het niet erger dan het is.’

Verplicht helpen bij ongeval

Politiewoordvoerder Dennis Janus van de Landelijke Eenheid is er duidelijk over: “In Nederland zijn automobilisten zelfs wettelijk verplicht om te stoppen en te helpen bij het zien van een ongeval of een verongelukte auto waarbij de hulpdiensten nog niet aanwezig zijn.’’ Maar daarbij hoort wel een belangrijke kanttekening: “Denk altijd om je eigen veiligheid. Als je niet veilig met je auto kunt stoppen of als persoon veilig op de weg kunt staan, is het soms toch beter om niet in actie te komen en in plaats daarvan alleen de hulpdiensten te bellen." Een gemakkelijke beslissing is dat niet. Zeker als je mensen mogelijk bloedend in hun auto ziet zitten. 112 bellen moet volgens Janus sowieso topprioriteit zijn, ook als je wél veilig kunt stoppen. ‘Veilig’ is daarbij een relatief begrip, want op een vluchtstrook of – nog erger – een rijstrook is het eigenlijk nooit veilig. Als de situatie dat toelaat, is het volgens de politie altijd het beste om zo snel mogelijk achter de vangrail te gaan staan.

Auto ruim vóór ongeval zetten

Tot die tijd zijn er wel wat manieren om de situatie zo veilig mogelijk te maken, zegt Janus. “Zet je auto ruim vóór de plek van de verongelukte auto neer, zodat er een flinke buffer bestaat tussen je eigen auto en die van de slachtoffers." Mocht een andere auto vervolgens op jouw stilstaande auto knallen, dan biedt dat in elk geval iets meer bescherming voor de mensen die zich op dat moment op de weg bevinden.

Bovendien geeft het ruimte om weer op te trekken, als het moment gekomen is om weer te vertrekken. Uiteraard moet je tot die tijd de alarmknipperlichten aan houden. Janus: ,,Zijn er meerdere personen aanwezig, dan is het slim om één van hen (uiteraard op een veilige plek) ‘op de uitkijk’ te laten staan voor mogelijk gevaar."

Laat hulp verlenen over aan hulpverleners

Zijn de hulpverleners nog niet aanwezig, dan is je eerste reactie waarschijnlijk om zelf in actie te komen. Maar dat is niet in alle gevallen het beste. Dat je als willekeurige voorbijganger eerder te veel dan te weinig doet, is een gedachte waarin Jochem Hoogendoorn zich wel kan vinden. Hij is traumachirurg bij Haaglanden Medisch Centrum en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie. “Het principe ‘do no further harm’ (‘maak het niet erger dan het is’, red.) is in zo’n situatie erg belangrijk. Het slachtoffer moet niet meer letsel oplopen door het handelen van een goedbedoelende omstander, dus als het even kan is het slimmer om de behandeling aan de professionals over te laten."

Dat betekent tevens dat het vrijwel altijd verstandiger is om het slachtoffer in de auto te laten, tenzij daar acuut gevaar dreigt in de vorm van bijvoorbeeld brand. Hoogendoorn: “Het zo veilig mogelijk uit de auto krijgen van een verkeersslachtoffer is echt een hele puzzel, waaraan allerlei haken en ogen zitten. Daarvoor zijn de meeste mensen natuurlijk niet  getraind."

De kans op aanwezige botbreuken of zelfs het ontstaan van een dwarslaesie nemen hulpverleners altijd mee in hun overwegingen. Die knippen daarom desnoods de auto open om het risico op gevolgschade zo klein mogelijk te maken. “Dat laatste gebeurt vooral in het geval van een beknelling”, aldus Hoogendoorn. “Het loskomen uit zo’n beknelling is niet zelden het begin van een bloeding, dus ook een bekneld slachtoffer is altijd beter af met professionele hulp en het bijbehorende gereedschap.”

Vermijd eten of drinken voor slachtoffers

Een logische reactie van omstanders is wellicht om wat te eten of drinken aan te bieden aan de slachtoffers, die immers hoogstwaarschijnlijk erg geschrokken zijn. Maar ook dat is niet wenselijk, zegt Hoogendoorn. “Eten of drinken kan zo kort na een ongeval tot braakreacties leiden. Bovendien kan het zijn dat een slachtoffer moet worden geopereerd, en dan moet de maag zo leeg mogelijk zijn." De lijst met dingen die je vooral niet moet doen is al met al erg lang, dus ga zeker niet overhaast te werk, adviseert Hoogendoorn.

Zijn de hulpdiensten eenmaal gearriveerd, dan wordt aan mensen die eerder ter plekke waren gevraagd wat ze hebben gezien of hoe de situatie werd aangetroffen. Die getuigenverklaringen zijn belangrijk voor het onderzoek naar de oorzaak. 

Zo bied je optimaal hulp

1. Bel onmiddellijk 112. Geef zo veel mogelijk informatie door over de locatie en eventuele gewonden.
2. Zet je auto stil, maar alleen als dat veilig kan en bij voorkeur ver vóór de verongelukte auto(’s).
3. Schakel de alarmlichten van je auto in.
4. Laat eventuele zwaargewonde slachtoffers zo min mogelijk bewegen, maar probeer wel met ze in gesprek te blijven.
5. Laat zwaargewonde slachtoffers in de auto op de hulpdiensten wachten, tenzij er acuut gevaar is, zoals brand.
6. Breng jezelf, lichtgewonde slachtoffers en andere getuigen zo snel mogelijk in veiligheid: liefst achter de vangrail.

Rijbanen afgekruist voor veilige werkplek

Het zo snel mogelijk bellen van de hulpdiensten is in het belang van eventuele slachtoffers. Het is ook noodzakelijk om de veiligheid ter plekke te waarborgen. Rijkswaterstaat kan op veel trajecten op afstand een rood kruis op de rijstrook van of naast het verongelukte voertuig plaatsen, zodat het overige verkeer daar als het goed is met een flinke boog omheen rijdt. 

Voor weginspecteurs van Rijkswaterstaat is het creëren van een veilige werkplek bij de hulpverlening zelfs de belangrijkste taak. Belangrijke instrumenten daarbij zijn het instellen van snelheidslimieten en het afsluiten van rijstroken, en een opvallende knalgele pick-up vol knipper- en zwaailampen en pylonen. De weginspecteurs van Rijkswaterstaat laten het verzorgen en bevrijden van eventuele gewonden en andere werkzaamheden over aan ambulancepersoneel, politie en brandweer, tenzij er acuut gevaar dreigt.

Tip: Vraag andere leden uit de AutoWeek community je te helpen bij verzekerings- en belastingvragen. Je kunt daarvoor terecht in het onderwerp Verzekering en Belasting.